Παιδική Παχυσαρκία

 

Παχυσαρκία, διαβήτης και μεταβολικό σύνδρομο: οι νέες «παιδικές» ασθένειες του αιώνα μας

 

Είναι πλέον σε όλους γνωστό ότι το μεταβολικό σύνδρομο (κεντρική παχυ­σαρ­κία, ινσουλινοαντίσταση, υπερτριγλυκεριδαιμία, υπέρταση, χαμηλή HDL χολη­στερόλη) αφορά όλο και περισότερους ενήλικες. Γνωρίζουμε όλοι ότι, αν δεν προσέ­χουμε τον τρόπο ζωής μας, τη διατροφή μας και το άγχος, κινδυνεύουμε περίπου στα 40 μας από παθήσεις του καρδιαγγειακού και από διαβήτη. Πόσοι όμως έχουμε συνει­δητο­ποιήσει ότι η υγεία των παιδιών μας απειλείται εξίσου και μάλιστα σε μία περί­οδο όπου κανονικά θα έπρεπε να θωρακίζεται;  

Έρευνα που παρουσιάστηκε πρόσφατα στο New England Journal of Medicine  αναφέρει ότι η συχνότητα εμφάνισης του μεταβολικού συνδρόμου σε παιδιά και εφή­βους είναι σήμερα πολύ μεγαλύτερη απ’ όσο αρχικά προβλεπόταν. Η συνεχώς αυξα­νό­με­νη παιδική παχυσαρκία φαίνεται πως έχει σημαντικές κλινικές επιπτώσεις στην υγεία των παιδιών. Πιο συγκεκριμένα, άλλη έρευνα που περιλάμβανε 490 παιδιά ηλι­κίας από 4-20 ετών έδειξε ότι το 38,7% των παιδιών με μέτρια παχυσαρκία και τα μι­σά περίπου παιδιά (49,7%) με σοβαρή παχυσαρκία εμφάνιζαν μεταβολικό σύνδρο­μο. Επίσης, φαίνεται ότι το μεταβολικό σύνδρομο πλήττει τα αγόρια περισσότερο από τα κορίτσια και τα λευκά παιδιά περισσότερο από τα μαύρα.

Η παχυσαρκία στα παιδιά, ακριβώς όπως και στους ενήλικες, συσχετίζεται θε­τι­κά με όλα τα χαρακτηριστικά του μεταβολικού συνδρόμου (υπέρταση, υπερτρι­γλυ­κε­ριδαιμία, δυσλιπιδαιμία κλπ) και ειδικότερα με την υπερινσουλιναιμία. Καθώς, λοι­πόν, η παιδική παχυσαρκία έχει λάβει επιδημικές διαστάσεις, αρχίζουν να εμφανί­ζο­νται με ανησυχητικούς ρυθμούς εξέλιξης, διαβήτης τύπου ΙΙ (ο μέχρι πριν λίγα χρόνια καλούμενος «γεροντικός» διαβήτης) και καρδιαγγειακές παθήσεις στα παιδιά.

 

Ήδη η Αμερικάνικη Εταιρεία Διαβήτη έχει εκδόσει οδηγίες για την αντιμετώ­πιση του προβλήματος αυτού που αναμφισβήτητα εξελίσσεται ως η χειρότε­ρη μάστι­γα του αιώνα μας. Παιδιά υπέρβαρα ή παιδιά με βεβαρυμένο οικογε­νειακό ιστορικό πρέπει να εξετάζονται για διατα­ραχές των επιπέδων ινσου­λί­νης και γλυκόζης νηστεί­ας. Ταυτόχρονα επιβάλ­λεται να παρακολουθούμε την πίεση και το λιπιδαιμικό προ­φίλ τους. Το γεγονός ότι είναι «ακόμα παιδιά» δε σημαίνει ότι δε βάλλεται η υγεία τους. Το σημαντικότερο βήμα για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας και των επιπλοκών της είναι η συνειδητοποίηση της σοβαρότητας της κατάστασης και η αλλαγή τρόπου ζωής.

 

Καταρχήν επιβάλλεται τα παιδιά να αθλούνται. Με χορό, ποδόσφαιρο, κυνη­γη­τό ή με οποιοδήποτε άλλο άθλημα, τα παιδιά πρέπει να έχουν αυξημένη σωματική δραστηριότητα. Παράλληλα με το σχολείο και οποιοδήποτε άλλο εξωσχολικό μάθη­μα καλό είναι να βρεθεί ο απαραίτητος χρόνος για άθληση. Με την άσκηση θωρακί­ζε­ται η υγεία τους, προλαμβάνεται η αύξηση του σωματικού βάρους, βελτιώνεται η απόδοσή τους στο σχολείο και επιταχύνεται η κοινωνικοποίησή τους. Ειδικά για ένα παιδί που εμφανίζει μεταβολικό σύνδρομο η άσκηση επαναφέρει το λιπιδαιμικό του προφίλ και την αρτηριακή πίεση σε φυσιολογικά επίπεδα και βελτιώνει την ευαισθη­σία του οργανισμού στην ινσουλίνη.

 

Ο τρόπος με τον οποίο διατρέφονται τα παιδιά είναι εξίσου σημαντικός. Δύο είναι οι παράμετροι με τις οποίες εκτιμάμε την καταλληλότητα της διατροφής του παι­­­διού: η ποσότητα και η ποιότητα.

Όσον αφορά την ποσότητα, το παιδί θα πρέπει να τρώει τόσο ώστε το σωμα­τι­κό του βάρος να διατηρείται σε φυσιολογικά επίπεδα. Ένα υπέρβαρο παιδί, αν δεν πα­­ρου­σιάζει κάποιο κλινικό σύμπτωμα (δύσπνοια, υπέρταση κλπ) δε χρειάζεται να χά­σει άμεσα κιλά. Πρέπει, όμως, να προσέξουμε τη δίαιτά του ώστε να τρέφεται υγιεινά και να μην αυξήσει περαιτέρω το βάρος του. Το παχύσαρκο παιδί θα πρέπει να προσπαθήσει να χάσει βάρος αλλά με ρυθμούς πολύ αργούς και με σωστή παρακολούθηση ώστε να μην επιβαρυνθεί η ανάπτυξή του. Είναι η καταλληλότερη ηλικία για το παιδί, σε μία περίοδο που μαθαίνει και διαμορφώνει συνήθειες, να καταλάβει ότι δίαιτα δε σημαί­νει στέρηση αλλά τρόπο ζωής.

Η ποιότητα του φαγητού είναι επίσης ιδιαίτερα σημαντική. Συνίσταται μείω­ση των λιπαρών σε 30% της ολικής διατροφής και αποφυγή των τροφίμων που δίνουν «άδειες θερμίδες», δηλαδή των γλυκών, των αναψυκτικών και των snack τύπου πατα­τά­κια, γαριδάκια κλπ. Τα παιδιά πρέπει να συνηθίσουν να τρώνε ένα σωστό και πλού­σιο πρωινό και ένα θρεπτικό και υγιεινό κολατσιό για να μπορούν να αποδώσουν στο σχολείο. Επίσης, πρέπει να μάθουν να συνοδεύουν τα γεύματά τους με λαχανικά, να τρώνε φρούτα και να καταναλώνουν γαλακτοκομικά για να προωθήσουν την ανάπτυ­ξή τους.

Τα μεγαλύτερα παιδιά και οι έφηβοι θα πρέπει να ακολουθούν ιδιαίτερη διατροφή κατά την περίοδο των εξετάσεων, ώστε να μεγιστοποιείται η απόδοσή τους. Το ακατάλληλο, γρήγορο και πολύ φαγητό ρίχνει το αμυντικό τους σύστημα, εντείνει τη νευρικότητα και το άγχος τους και μειώνει την αυτοσυγκέντρωσή τους, επιδρώντας ιδιαίτερα αρνητικά στην τελική τους επίδοση στις εξετάσεις.

 

Τέλος, παιδιά που έχουν ήδη παρουσιάσει στοιχεία του μεταβολικού συν­δρό­μου και κυρίως αντίσταση στην ινσουλίνη ίσως χρειαστεί να ακολουθήσουν για ένα διάστημα δίαιτα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη, προκειμένου να βελτιωθεί έγκαιρα η απόκρισή τους στη γλυκόζη και να απομακρυνθούν οι πιθανότητες εμφάνισης σακ­χα­­ρώ­δους διαβήτη.

 

Πολύ σημαντική, για να έχουμε τα σωστά αποτελέσματα, είναι η ψυχολογία του παιδιού. Όλες οι παραπάνω αλλαγές στον τρόπο ζωής θα πρέπει να γίνουν με επι­μονή και επιμονή και χωρίς καβγάδες και πιέσεις για να μην επιφέρουν τα αντίθε­τα αποτελέσματα. Είναι καλό να τονίζεται, όχι μόνο το θέμα της υγείας (το οποίο στα μάτια των παιδιών ίσως είναι μικρότερης σημασίας) αλλά και το θέμα της ομορφιάς και της σωματικής διάπλασης. Μπορούμε, για παράδειγμα, να τονίσουμε το γεγονός ότι με τη σωστή διατροφή φτιάχνουμε ωραία επιδερμίδα, κομψή σιλουέτα, στιβαρό κορμί και μεγαλύτερο ανάστημα. Καλό είναι να επιβραβεύουμε τα παιδιά εμφανώς για κάθε σωστή τους προτίμηση και να τους επιδεικνύουμε εναλλακτικές λύσεις για κάθε λανθασμένη επιλογή (πχ. τοστ αντί για πατατάκια και χυμό αντί για αναψυκτικό τύπου κόλα).   

 

Ίσως, ο χρόνος που διαθέτουμε με τους σύγχρονους ρυθμούς ζωής είναι περι­ο­ρισμένος. Όμως, όπως όλοι οι άλλοι τομείς διαπαιδαγώγησης του παιδιού είναι δύ­σκο­λοι και χρειάζονται δουλειά, έτσι και η διατροφή του είναι σημαντική και χροί­ζει της προσοχής μας. Είναι θέμα προτεραιοτήτων και η υγεία του παιδιού ίσως είναι η σημαντικότερη.