Εγκυμοσύνη & Θρεπτικά Συστατικά

Η εγκυμοσύνη αποτελεί μια από τις ομορφότερες περιόδους στη ζωή της γυναίκας, είναι όμως παράλληλα μια κρίσιμη περίοδος κατά την οποία το σώμα της υφίσταται μια σειρά μεταβολών για να δημιουργήσει ένα κατάλληλο περιβάλλον για τη θρέψη και την αύξηση του εμβρύου που κυοφορεί. Την περίοδο αυτή, οι απαιτήσεις της σε θρεπτικά συστατικά είναι ιδιαίτερα αυξημένες αφού εκτός από τον εαυτό της, πρέπει να προσφέρει και στο έμβρυο το καλύτερο δυνατό περιβάλλον θρέψης και ανάπτυξης. Το έμβρυο χαρακτηρίζεται από πλαστικότητα κι επομένως διαμορφώνεται από το περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσεται, δηλαδή από το περιβάλλον που του εξασφαλίζει η μητέρα του. Η αύξησή του μάλιστα περιορίζεται σημαντικά από το θρεπτικό περιβάλλον που παρέχεται από τη μητέρα. 
Οι ελλείψεις θρεπτικών συστατικών μπορούν να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία του εμβρύου, όπως γενετικές ανωμαλίες (π.χ. βλάβες στο νευρικό του σωλήνα), ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης, μειωμένη συστηματική ανάπτυξη, πρόωρο τοκετό και χαμηλό βάρος γέννησης, μειωμένο νευρολογικό επίπεδο, αυξημένο κίνδυνο νεογνικής αιμορραγίας και διάρροιας κλπ. Το βάρος γέννησης και το μέγεθος ενός μωρού ουσιαστικά καθορίζονται περισσότερο από το σώμα της μητέρας και το θρεπτικό περιβάλλον που του παρέχει παρά από τις γενετικές εντολές που κληρονομούνται κατά τη σύλληψη. 
Έχει αποδειχθεί ότι είναι πιθανό το έμβρυο να προσαρμοστεί σε περιπτώσεις που η μητέρα του δεν ακολουθεί μια ολοκληρωμένη και σωστή διατροφή και να συνεχίσει να αναπτύσσεται. Ωστόσο, η ανάπτυξη αυτή συνοδεύεται από έναν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ασθενειών αργότερα στη ζωή του. Τέτοιες περιπτώσεις οδηγούν συνήθως σε χαμηλό βάρος γέννησης και σ’ έναν αριθμό χρόνιων ασθενειών στη μετέπειτα ζωή του εμβρύου (π.χ. μεταβολικό σύνδρομο/διαβήτης τύπου ΙΙ, υπέρταση, καρδιαγγειακή/στεφανιαία νόσο κλπ). 
Ελλείψεις θρεπτικών συστατικών πριν και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορούν να έχουν σημαντικές επιπτώσεις και στην υγεία της μητέρας όπως αυτόματες αποβολές, μειωμένη διάρκεια κύησης, αιμορραγία, αγγειοσπασμούς και μυϊκές κράμπες, αυξημένο οξειδωτικό στρες, υπερ-ομοκυστεϊναιμία, υπέρταση που προκαλείται από την εγκυμοσύνη, προ-εκλαμψία ή εκλαμψία, αναιμία κλπ. 
Συμπερασματικά, η διατροφή της εγκύου επηρεάζει σημαντικά τόσο τη δική της υγεία όσο και την υγεία του εμβρύου που κυοφορεί. Ο κίνδυνος εμφάνισης ενός αριθμού χρόνιων ασθενειών στη μετέπειτα ζωή του αποκτάται πρωτίστως στη μήτρα. Συνεπώς, η κατάλληλη λήψη ειδικών θρεπτικών συστατικών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι ζωτικής σημασία για την επιτυχή της έκβαση. 

Θρεπτικά συστατικά που είναι απαραίτητα για μια καλή εγκυμοσύνη 
> Φυλλικό Οξύ: η λήψη 400μg φυλλικού οξέος με συμπλήρωμα είναι απαραίτητη κατά τη διάρκεια των πρώτων κυρίως 12 εβδομάδων της εγκυμοσύνης αλλά και μετά μέχρι τον τοκετό. Το φυλλικό οξύ βοηθά στη διατήρηση χαμηλών επιπέδων ομοκυστεΐνης στο αίμα, συμβάλλοντας μ’ αυτό τον τρόπο στην αποφυγή βλαβών στο νευρικό σωλήνα του εμβρύου και εμφάνισης προ-εκλαμψίας. Μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του κινδύνου του πρόωρου τοκετού και της ενδομήτριας καθυστέρησης της ανάπτυξης. Σύμφωνα με μελέτες, τα υψηλά επίπεδα ομοκυστεΐνης συνδέονται με απόσπαση ή έμφραξη του πλακούντα (placental abruption or infarction), 3,7 φορές υψηλότερο κίνδυνο αυτόματης αποβολής και 20,9 φορές υψηλότερο κίνδυνο προ-εκλαμψίας. Η λήψη με συμπλήρωμα περισσότερων από 400μg την ημέρα δεν είναι απαραίτητη και μπορεί να είναι επιβλαβής. Υψηλότερα ποσά φυλλικού οξέος συνιστώνται μόνο στις γυναίκες εκείνες που έχουν ήδη γεννήσει παιδί με βλάβες στο νευρικό σωλήνα. Περισσότερα από 400μg την ημέρα μόνα τους ή μαζί με υψηλές δόσεις σιδήρου μειώνουν την απορρόφηση του ψευδαργύρου και τη συγκέντρωσή του στον ορό του αίματος. 
> Σίδηρος: είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό θρεπτικό συστατικό που πρέπει να λαμβάνεται οπωσδήποτε κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Ο σίδηρος είναι ζωτικής σημασίας για το σχηματισμό αίματος για τη μητέρα και το έμβρυο και σημαντικός για τη μητέρα για να αντιμετωπίσει την απώλεια αίματος που συνοδεύει την εγκυμοσύνη. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, οι απαιτήσεις σε σίδηρο αυξάνονται σχεδόν κατά δέκα φορές. Η εμφάνιση αναιμίας στην εγκυμοσύνη είναι ιδιαίτερα συχνή σ´ όλο τον κόσμο και οφείλεται κυρίως στην έλλειψη σιδήρου, αλλά και στα χαμηλά επίπεδα σε ορισμένα άλλα θρεπτικά συστατικά. Η απαίτηση λήψης συμπληρώματος σιδήρου είναι ιδιαίτερα αυξημένη στο 2ο και 3ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. 
Σημειώνεται ότι παρόλο που ο σίδηρος απαιτείται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού, πρέπει να λαμβάνεται σε μέτρια ποσότητα. Έχει μάλιστα διαπιστωθεί ότι συμπληρώματα με υπερβολικά υψηλές δόσεις σιδήρου έχουν χειρότερα αποτελέσματα από την έλλειψή του. Περισσότερα από 25mg σιδήρου την ημέρα, μόνα ή σε συνδυασμό με υψηλή δόση φυλλικού οξέος, μειώνουν την απορρόφηση του ψευδαργύρου και τη συγκέντρωσή του στον ορό του αίματος. Η μειωμένη διαθεσιμότητα του ψευδαργύρου επηρεάζει την ενδομήτρια ανάπτυξη του εμβρύου. 
> Ασβέστιο & βιταμίνη D: είναι απαραίτητη η λήψη του κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μιας και το έμβρυο χρειάζεται ασβέστιο για την ανάπτυξή του. Για το λόγο αυτό προτείνεται στις εγκύους η αυξημένη κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων ή συχνά και η λήψη ασβεστίου με συμπλήρωμα προκειμένου να καλυφθούν οι αυξημένες απαιτήσεις σ’ αυτό. Η βιταμίνη D είναι ζωτικής σημασίας για την εμβρυική ανάπτυξη, την ανάπτυξη των οστών, το σχηματισμό του σμάλτου των δοντιών και τη νεογνική ισορροπία του ασβεστίου. 
> Βιταμίνες B6 & Β12: η Β6 μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη του εγκεφάλου και τη νοητική λειτουργία του βρέφους μέσω του ρόλου της ως ενός σημαντικού συμπαράγοντα στην ανάπτυξη του κεντρικού νευρικού συστήματος. Δρα συνεργιστικά με τη B12 και το φυλλικό οξύ για να εξασφαλίσουν την ομαλή ανάπτυξη του νευρικού σωλήνα του εμβρύου κατά τα πρώτα στάδια της εγκυμοσύνης, μέσω της δράσης τους στα επίπεδα της ομοκυστεΐνης (αιματικό αμινοξύ). 
> β-καροτένιο: το β-καροτένιο μετατρέπεται σε βιταμίνη A όποτε χρειάζεται από τον οργανισμό. Η βιταμίνη A είναι ιδιαίτερα σημαντική κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης για την πνευμονική και νεφρική ανάπτυξη του εμβρύου. Προσοχή πρέπει να δοθεί στο γεγονός ότι οι έγκυες δεν πρέπει να λαμβάνουν βιταμίνη Α με συμπλήρωμα αλλά β-καροτένιο (προ-βιταμίνη Α). 
> Βιταμίνη K: η βιταμίνη αυτή παίζει ρόλο στην αύξηση του χόνδρου και την ανάπτυξη των δοντιών και των οστών. Είναι ζωτικής σημασίας για την ενδυνάμωση των αιμοφόρων αγγείων και την ομαλή πήξη του αίματος μετά τη γέννηση. Η χορήγηση βιταμίνης Κ είναι απαραίτητη από τα πρώτα στάδια της εγκυμοσύνης. Επίσης, η χορήγηση συμπληρώματος με βιταμίνη Κ κατά τη διάρκεια του θηλασμού βελτιώνει το περιεχόμενο του μητρικού γάλακτος σε βιταμίνη Κ. 
> Μέταλλα όπως ο ψευδάργυρος, το μαγνήσιο και ο χαλκός επίσης παίζουν σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Ο ψευδάργυρος είναι απαραίτητος για την ομαλή εμβρυική αύξηση και ανάπτυξη και την παραγωγή γάλακτος κατά την περίοδο του θηλασμού. Επίσης, μητέρες με χαμηλό επίπεδο ψευδαργύρου έχει βρεθεί ότι έχουν αυξημένο κίνδυνο να γεννήσουν μωρά με χαμηλό βάρος. Το μαγνήσιο είναι σημαντικό για την ομαλή αγγειακή κυκλοφορία κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Ο χαλκός είναι απαραίτητος για την ανάπτυξη του εγκεφάλου, των νεύρων, της καρδιάς, των αγγείων, των ματιών, των μαλλιών, του δέρματος, των μυών, των οστών και άλλων οργάνων. Το ιώδιοείναι ζωτικής σημασίας για τη νοητική ανάπτυξη του εμβρύου. Αντιοξειδωτικές ουσίες, όπως οιβιταμίνες E και C και το σελήνιο, μειώνουν τις επιπτώσεις του οξειδωτικού στρες το οποίο είναι ιδιαίτερα αυξημένο στην εγκυμοσύνη και συμβάλλουν σημαντικά στην αποφυγή της προ-εκλαμψίας. 

Ωμέγα 3 Λιπαρά Οξέα & Εγκυμοσύνη 
Η σημασία των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων κατά τη διάρκεια της κύησης έχει αναγνωριστεί ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες. Είναι πλέον γνωστό ότι τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα στην πραγματικότητα παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην αύξηση και την ανάπτυξη του βρέφους στη μήτρα συμβάλλοντας στο σχηματισμό των ιστών του εγκεφάλου, του κεντρικού νευρικού συστήματος και των οφθαλμών, ιδίως του αμφιβληστροειδούς. Δεδομένου ότι τα έμβρυα προμηθεύονται θρεπτικά συστατικά από τη μητέρα τους, είναι ιδιαίτερα σημαντικό η έγκυος να λαμβάνει τις κατάλληλες ποσότητες ωμέγα-3 λιπαρών οξέων. 
Με την πρόσφατη δημοσίευση πολλών μελετών, υπάρχει επίγνωση πλέον του μεγάλου οφέλους των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων (που περιέχονται για παράδειγμα στα ιχθυέλαια) και είναι γνωστό ότι παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του εγκεφάλου του βρέφους. Ο εγκέφαλος υποβάλλεται σε μεγάλες «εκρήξεις αύξησης» του μεγέθους του κατά τη διάρκεια του τρίτου τριμήνου της κύησης και τους πρώτους λίγους μήνες μετά τη γέννηση. Πιο συγκεκριμένα, στο τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης σχηματίζεται περίπου το 70% όλων των κυττάρων που συγκροτούν τον ενήλικο εγκέφαλο και από τη στιγμή της γέννησης μέχρι τον πρώτο χρόνο ζωής, ο εγκέφαλος τριπλασιάζεται απότομα σε μέγεθος. Τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη των εγκεφαλικών κυττάρων συνεισφέροντας στη μεμβράνη που περιβάλλει κάθε νευρικό κύτταρο, διευκολύνοντας έτσι τη μετάδοση των ερεθισμάτων μέσω του εγκεφάλου. 
Σύμφωνα με έρευνες, παιδιά που γεννήθηκαν από μητέρες με υψηλά επίπεδα του ωμέγα-3 λιπαρού οξέος DHA κατά τον τοκετό, είχαν αυξημένα επίπεδα προσοχής στο δεύτερο χρόνο της ζωής τους. Κατά τους πρώτους έξι μήνες της ζωής, αυτά τα παιδιά ήταν δύο μήνες πιο μπροστά στην ανάπτυξη σε σχέση με παιδιά των οποίων οι μητέρες είχαν χαμηλότερα επίπεδα DHA. 
Τα ωμέγα-3 είναι επίσης ωφέλιμα για τον αμφιβληστροειδή και συμβάλλουν στον εφοδιασμό με αίμα των μικροσκοπικών τριχοειδών αγγείων των οφθαλμών. 
Η κατάλληλη λήψη ωμέγα-3 λιπαρών οξέων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης δεν ωφελεί μόνο το μωρό, αλλά και τη μητέρα μειώνοντας την πιθανότητα εμφάνισης προ-εκλαμψίας, τον κίνδυνο μεταγενέθλιας κατάθλιψης και την πιθανότητα πρόωρων πόνων της γέννας.